Obecnie niespełna 20 proc. dzieci i młodzieży jest wystarczająco aktywnych fizycznie – wynika z raportu Global Matrix 4.0. Co więcej, aż 30 proc. uczniów korzysta ze zwolnień lekarskich z zajęć WF. Tymczasem ruch jest nieodłącznym elementem rozwoju i kluczowym czynnikiem wpływającym na zdrowie i dobre samopoczucie dzieci. Wraz z początkiem nowego roku szkolnego, warto pamiętać, że dotleniony podczas wysiłku fizycznego mózg dziecka pracuje lepiej, co przyczynia się do większej koncentracji i sukcesów w nauce.
Dzieci wykazują naturalną potrzebę ruchu, który warunkuje ich prawidłowy rozwój psychofizyczny. Zgodnie z rekomendacjami WHO osoby w wieku 5–17 lat powinny być aktywne codziennie przez co najmniej 60 minut, na poziomie od umiarkowanego do intensywnego wysiłku. Stosowanie się do tych rekomendacji daje rezultaty w postaci lepszego zdrowia i rozwoju poznawczego dziecka, co przekłada się m.in. na lepsze wyniki w nauce czy poprawę koncentracji.
Wysiłek fizyczny wspomaga rozwój ludzkiego organizmu, korzystnie wpływa na zdrowie psychiczne, układ krążeniowo-oddechowy młodego człowieka, a także zmniejsza ryzyko urazów. Dodatkowo jest również podstawowym czynnikiem wpływającym na siłę i napięcie mięśniowe, kształtowanie się układu kostno-więzadłowego oraz prawidłową postawę człowieka. Niestety, proporcje między czasem poświęcanym na spontaniczną aktywność fizyczną a czasem spędzanym na korzystaniu z technologii (m.in. przed ekranem TV, laptopa, tabletu czy telefonu) coraz częściej przeważają na korzyść biernego spędzania czasu. Wśród młodszych pokoleń dodatkową cegiełkę dokłada szkoła, w której dzieci spędzają długie godziny siedząc w ławkach, często nie dbając o prawidłowe ułożenie kręgosłupów.
Złe nawyki związane z przebywaniem przez wiele godzin w pozycji siedzącej czy noszeniem ciężkiego plecaka, w połączeniu z niską aktywnością fizyczną powodują, że coraz więcej dzieci ma problem z nieprawidłowym napięciem mięśniowym, przez co nie są w stanie utrzymać prawidłowej postawy ciała. Konsekwencją są liczne wady postawy. Tymczasem badania pokazują, że u dzieci z wyższym poziomem aktywności fizycznej występują one rzadziej, niż u ich rówieśników z przeciętnym i niskim jej poziomem.
– Wśród dzieci coraz częściej obserwuje się deformacje stóp, w tym płaskostopie, problemy dotyczące kręgosłupa (np. garbienie się czy skoliozę) oraz nieprawidłowe ustawianie stawów kolanowych (np. koślawość). Tymczasem aktywność fizyczna staje się kluczowym narzędziem w profilaktyce i korekcie wad postawy. W odpowiedzi na te wyzwania, jako Fundacja MultiSport, zdecydowaliśmy się stworzyć „Zajęcia MultiSportowe” zawierające elementy gimnastyki korekcyjno-kompensacyjnej, dostosowane do wieku oraz możliwości psychoruchowych dzieci. Prowadzą je wykwalifikowani trenerzy, instruktorzy oraz fizjoterapeuci w szkołach. Zajęcia są zróżnicowane, oparte na elementach akrobatyki, tańca, tenisa, a także grach zespołowych czy sportach walki. Takie atrakcyjne formy ruchu, mają na celu w dodatkowy sposób zachęcić młodych do podejmowania aktywności fizycznej – zaznacza Prezes Fundacji MultiSport dr Tomasz Półgrabski.
Aktywność fizyczna ma także pozytywny wpływ na zdrowie psychiczne i emocjonalne najmłodszych. Podczas wykonywania ćwiczeń uwalniane są endorfiny, hormony szczęścia, które przyczyniają się do poprawy nastroju i redukcji stresu. Dzieci, które regularnie uprawiają aktywność fizyczną, wykazują się lepszą koncentracją, mają lepszą pamięć oraz większą odporność na problemy emocjonalne.
Otyłość wśród dzieci – pandemia XXI wieku
Brak dostatecznej aktywności fizycznej przyczynia się również do innego poważnego problemu, jakim jest otyłość i nadwaga w grupie najmłodszych Polaków. Dane Ministerstwa Zdrowia jasno pokazują, że polskie dzieci są jednymi z najszybciej przybierających na wadze w Europie. Obecnie ponad 22 proc. uczniów ma zbyt wysoką wagę, podczas gdy w latach 70. XX wieku problem dotyczył mniej niż 10 proc. Dotyczy to wszystkich dzieci – od wieku przedszkolnego po nastolatków.
Konsekwencjami otyłości mogą być schorzenia układu krwionośnego, np. nadciśnienie tętnicze czy miażdżyca, choroby metaboliczne (w tym cukrzyca) czy układu oddechowego, np. astma. Coraz częściej u dzieci obserwuje się występowanie schorzeń do niedawna kojarzonych głównie z wiekiem dojrzałym, np. od XX wieku nasila się zjawisko występowania wśród nich cukrzycy typu 2.
Co więcej, badania pokazują, że ponad połowa osób dotkniętych w dzieciństwie problemem otyłości, w przyszłości również wykazuje nadmierną masę ciała, co wiąże się z licznymi problemami zdrowotnymi, w tym: nietolerancją glukozy, cukrzycą typu 2, nadciśnieniem tętniczym czy stłuszczeniem narządów. Według Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) szereg chorób, jakie wywołuje otyłość, wpłynie w przyszłości na to, że, Polacy będą żyć krócej o średnio 3 lata i 10 miesięcy, niż gdyby przestrzegali prawidłowej diety, utrzymywali odpowiednią masę ciała oraz uprawiali aktywność fizyczną. Obecnie w Polsce otyłość jest przyczyną ok. 1,5 mln hospitalizacji rocznie, a epidemia nadwagi i otyłości u dzieci stała się jednym z najpoważniejszych wyzwań dla społeczeństwa pod kątem zdrowotnym, społecznym i ekonomicznym.
- Aktywność ruchowa powinna być nieodłącznym elementem codzienności dziecka. Może to być spacer, jazda na rowerze czy lekcje WF-u w szkole, podczas których dziecko poza ruchem i zabawą, uczy się m.in. współzawodnictwa, rozwija pewność siebie i determinację. Specjaliści zgodnie nawołują, że problem społeczeństwa z siedzącym trybem życia, chorobami cywilizacyjnymi czy wadami postawy wśród dzieci jest poważny i wymaga konkretnego działania. Lekcje WF-u w szkole to dla wielu rodzin często jedyna szansa na wprowadzenie regularnych ćwiczeń dla dzieci. Niestety, obserwujemy coraz więcej przypadków świadomej rezygnacji ze sportu poprzez wypisywanie okresowych zwolnień z lekcji wychowania fizycznego. Problem społeczny jest na tyle duży, że w przestrzeni publicznej pojawiły się zapowiedzi zmian legislacyjnych w tym zakresie i przesunięcie decyzji o zwolnieniu dziecka z WF-u na lekarzy specjalistów – podkreśla dr Tomasz Półgrabski.
Dzieci potrzebują aktywności
Eksperci jednogłośnie zalecają aktywność fizyczną każdemu, a w szczególności kładą nacisk na jego rolę w rozwoju dzieci i młodzieży. Poza zmniejszeniem ryzyka występowania wad postawy, otyłości, nadwagi i innych chorób cywilizacyjnych, wysiłek fizyczny zwiększa odporność organizmu na infekcje, a także wspomaga funkcjonowanie układu nerwowego. WHO apeluje, aby każdy, niezależnie od wieku, ograniczał czas spędzany w pozycji siedzącej i zastępował go aktywnością fizyczną, ponieważ ruch, nawet o niskiej intensywności, zapewnia korzyści dla zdrowia.
Jak jednak sprawić, aby dzieci ruszały się chętniej i częściej wybierały aktywność fizyczną zamiast smartfonów? Według dr Tomasza Półgrabskiego, kluczowe jest unowocześnienie formuły tradycyjnych zajęć sportowych, dostosowując je do dzisiejszych czasów. Przykładem jest program „Aktywne Szkoły MultiSport”, kierowany do uczniów między 12. a 19. rokiem życia. W ramach jego działania, pod okiem profesjonalnych trenerów i instruktorów, prowadzone są zajęcia sportowe dla dzieci i młodzieży w klubach fitness należących do Benefit Systems.
- W „Aktywnych Szkołach MultiSport” stawiamy na nowoczesną formułę zajęć sportowych dla dzieci. Do wyboru są cztery moduły alternatywnej lekcji WF, czyli cross, body&mind, zajęcia taneczne oraz zajęcia rozwijające koordynację wzrokowo-ruchową. Wszystkie z nich odbywają się z wykorzystaniem profesjonalnego sprzętu sportowego z klubów fitness. Program ma za zadanie wspierać najmłodszych w budowaniu zdrowych nawyków na lata, co w perspektywie długoterminowej zwróci się w postaci lepszej kondycji psychofizycznej społeczeństwa, przekładając się m.in. na redukcję chorób cywilizacyjnych – dodaje dr Tomasz Półgrabski.
Zajęcia w ramach programu "Aktywne Szkoły MultiSport"
Tylko w I półroczu 2023 roku, w ramach programu „Aktywne Szkoły MultiSport”, zrealizowano blisko 1500 godzin treningów, w których łącznie wzięło udział ponad 2500 dzieci z kilkunastu szkół. W planach na rok szkolny 2023/2024 jest rozszerzenie programu o kolejne placówki w kraju.
O Fundacji MultiSport:
Fundacja MultiSport została powołana w 2021 roku przez Benefit Systems, krajowego lidera w obszarze rozwiązań świadczeń pozapłacowych. Jej misją jest popularyzacja zdrowia i poszerzanie dostępności aktywnego stylu życia wśród wszystkich grup społecznych. Szkodliwy wpływ bezruchu społecznego, a z drugiej strony wciąż funkcjonujące w społeczeństwie stereotypy związane ze sportem, dały Fundacji motywację do organizacji działań na rzecz pokonywania tych barier. W opinii Fundacji wszyscy bez względu na wiek czy możliwości psychofizyczne, powinni mieć dostęp do infrastruktury sportowej. Możliwość ćwiczeń w łatwiejszy i bardziej przystępny sposób jest niewątpliwie krokiem naprzód w stronę dobrostanu społeczeństwa.
Źródła:
Raport Global Matrix 4.0[1] https://samorzad.pap.pl/kategoria/edukacja/minister-sportu-30-proc-polskich-dzieci-korzysta-ze-zwolnien-lekarskich-z-wf-cos[1] https://ncez.pzh.gov.pl/aktywnosc-fizyczna/wplyw-aktywnosci-fizycznej-na-wyniki-w-nauce/
https://samorzad.pap.pl/kategoria/edukacja/minister-sportu-30-proc-polskich-dzieci-korzysta-ze-zwolnien-lekarskich-z-wf-cos
https://ncez.pzh.gov.pl/aktywnosc-fizyczna/wplyw-aktywnosci-fizycznej-na-wyniki-w-nauce/
Kleszyk K., Sobera M., Kuc K: Aktywność fizyczna dzieci w wieku 9–10 lat a wady postawy w obrębie tułowia, AWF Wrocław 2017, 58, 12-21.
Nazim J., Starzyk J.: Otyłość w wieku rozwojowym a cukrzyca, „Przegl. Lek.”, nr 66(1-2)/2009, s. 96-99.
Otyłość dzieci i młodzieży poważnym problemem globalnym, Główny Inspektor Sanitarny, <https://www.gov.pl/web/gis/otylosc-dzieci-i-mlodziezy-powaznym-problemem-globalnym>
Raport Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), Health at a Glance 2019 <https://www.oecd-ilibrary.org/sites/010c22fe-en/index.html?itemId=/content/component/010c22fe-en>
Wytyczne WHO dotyczące aktywności fizycznej i siedzącego trybu życia, 2020